Yasin Ertuğrul

       Süleyman Akkuş tarafından “İslâm Kelamında İman Kavramı” başlığı ile 2005 yılında Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisinin 11. sayınında yayınlanan makalenin tanıtım ve değerlendirmesini yapacağız.      Bu makale, Montgomery Watt’ın 1967 tarihli “The Conception of Iman in Islamic Theology” makalesinin Süleyman Akkuş tarafından tercüme edilerek yayınlanmıştır. Makale de İslâm düşünce tarihinde iman kavramı ve bu kavram etrafında oluşan itikadi, siyasi ve sosyal toplumsal yapıları incelenmiştir. Bu çerçeve de “Bir insanın inancı artıp azalabilir mi? Ya da büyük bir günah işleyen kişi, inananlar topluluğunun bir parçası olmaya devam eder mi?” gibi sorular sorulmuş; modern çağın icadı olmayan bu sorulara iman kavramının yalnızca şahsi ve içsel bir inanç olmayıp aynı zamanda bir toplum üyesi olma da geçer akçe olarak görüldüğü minvalinde cevaplar verilmiştir. Bu doğrultu da iman, bir toplumun sınırlarını belirleyen anahtar hüviyetinde itt...

     Süleyman Akkuş tarafında Norman Calder’a ait “Berahime: Literal Yapı ve Tarihsel Gerçeklik,” başlığı ile 2003 yılında Marife: Dini Araştırmalar Dergisinin üçüncü cildinin ilk sayınında tercüme edilerek yayınlanan makalenin tanıtım ve değerlendirmesini yapacağız.      Norman Calder’ın “Berâhime: Literal Yapı ve Tarihsel Gerçeklik” başlıklı makalesi, İslam kelâmı ve heresiyografik (Mezhep-bilim) literatürde sıklıkla karşılaşılan “Berâhime” teriminin kökeni, anlamı ve tarihsel gerçekliği üzerine eleştirel bir inceleme sunar. Makale, Batılı ve Müslüman akademisyenlerin Berâhime’yi ya Hint Brahmanlarıyla özdeşleştirme ya da onları tamamen yerel bir İslami/Yahudi-Hristiyan mezhep olarak görme eğilimlerini sorgular. Calder, bu ikili yaklaşımın altında yatan metodolojik problemleri ortaya koyar ve tarihsel metinlerin nasıl “kurgusal” veya “romanvari” bir nitelik kazanabildiğine dikkat çeker.      Calder, makalesine John Wansbrough’un tar...

       Süleyman Akkuş tarafında “Abdülkerîm b. Hevâzin el-Kuşeyrî’nin Bir Risalesi” başlığı ile 2000 yılında Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisinin 2. sayınında yayınlanan makalenin tanıtım ve değerlendirmesini yapacağız.      Bu makale, meşhur sufi, Eşʻarî kelamcısı ve savunucularından olan Abdülkerîm b. Hevâzin el-Kuşeyrî’nin 446/1055 yılında kaleme aldığı “Şikâyetü Ehli’s-Sünne bi Hikâyeti mâ Nelehum min Ehli’l-Mihne” başlıklı eserini konu almaktadır. Bahse konu risale Ehl-i Sünnet kelâmcılarının başta Selçuklu veziri Amidü’l-Mülk el-Kündürî tarafından hedef alındığı bir dönemde özellikle Eş‘arîyye mezhebinin bid‘at ve dalâletle suçlanmasına karşı bir müdafaa ve kelâm ilminin meşruiyetini savunmak amacıyla kaleme alınmış bir metin hüviyeti taşımaktadır.      Kuşeyrî'nin bu risalesi, Eş‘arîler hakkında başlatılan itibar zedeleyici muhtemel siyasi kampanyaya karşı bir cevap niteliğini haizdir. Selçuklu veziri Amidü’l...

       İnsan- olmak ve insan- kalmak o denli büyük bir vazifedir ki acaba kaç kişi bu güç görevi yerine getirebiliyor? Cahil ve zalim olarak emaneti yüklenmiş beşer acaba olmak ve kalmak arasında insanlık serüveni üzerine hiç düşünmez mi? Hiç muhakeme etmez mi? İnsan- olmanın kaydı neyi doğuracaktır ki o şeyle taltif ya da tecziye ile muhatap olacak, insan- kalmanın nasıl bir önemi var ki ona binaen esfel ve eşref arasında bir mertebeye konu kılınacaktır? İnsan nasıl bir duyuş ve idrak ile olmak ve kalmak fıkhına erebilecektir? Ezcümle insan- olmak ve insan- kalmak hangi eylem ile “ölçüde” tutulacaktır? İşte önceki yazılarımızda Vicdan ve Tevbe üzerinden sürdürdüğümüz insanın anlam sorgusuna bu defa, insanın bizatihi, “çekileceği hesabı” üzerinden bir kovuşturmayla devam edeceğiz. İnsanı, yaptıkları ile eninde sonunda -o unuttuğu- hesaba çekileceği mahkemeye taşımak istiyoruz. Bu vesile ile kadim bir anlatı üzerinden insanı konumlandırıp ardından konuya mutabık ...

       Günümüzün tüm iğfal ve zehabı arasında doğru, iyi ve güzeli bulmamız biraz daha zorlaşmış durumda. Eskilerin/Kudemanın, bulmanın/ulaşmanın mümkün olmadığı ve azlığından dert yakındıkları hususlar bizler için artık hem an mesabesinde hem de yeterince bol bir konumdadır. Vakıa böyle olunca insan başta ister nicel ister nitel hemen olumlu düşünüyor; bilgi ve dolayısıyla ilginin müspet manada arttığını düşünüyor. Lakin gerçek neredeyse bunun tam tersi. Doğru, iyi ve güzele erişmek artık samanlıkta iğne aramak gibi. Eskilerin ulaşım ve azlığından şikayetçi oldukları şeyler şu an kaybolmuş durumda. Elbette bilgi ve edinilmesi bambaşka bir yazının konusu fakat burada biz hafızamıza değil idrakimize konu olması adına bir olayı başka bir kavram üzerinden hatırlatmak istiyoruz. Zaman-mekân olarak asr-ı saadetin ilk yıllarında Mekke’yi, kavram olarak ise “hidayet” üzerinde duracağız. Hz. Fâtıma Ebû Cehil ile Ebû Süfyân ve Andelib-i zi-şan Efendimiz Hz. Muhammed’in (s) y...

     Bugün Gazze hakkında son haberleri incelemek gibi bir gaflette (!) bulundum. Özellikle Müslümanların yorumlarını gördüm. Okudum. En son yorumlar istenilen tepkiyi alamamış olsa gerek Gazzeli birkaç yüz kişinin ifadesi de sosyal medya denen o sanal havuzda dolanmaya başlamış. Bahusus o ifadelerde Müslüman adı altında kim varsa hepsine vebal yüklenmiş. Elhak öyle de zaten. Buna diyecek tek bir kelamım yok. Ki hatta bizatihi sorumlu -muhafazakâr tayfaya da hitap etmesi için kullanmış olayım "mesul"- olarak yegâne bu taife görülmelidir. Benim diyeceklerim farklı mı derseniz aslında hayır. Şöyle bir sözü vardır merhum Milli eğitim bakanlarımızdan Hasan Âli Yücel'in "Yeni bir söz söyledim" diyen, sözlerin en eskisini tekrarlamış olur. Fakat, ne yazık ki hakikatleri tekrara, hafızamızdan çok idrakimiz muhtaçtır. İnanın durumumuz bundan ibaret. Hakikatleri dile getirmeye hafızamızın değil bizzat idrakimizin ihtiyacı var. Dedemin bir sözü vardı. Özellikle terk-i sal...

  Zen merde civân pîre kemân tîrine muhtâc Eczâ-yı cihân cümlesi birbirine muhtâc Basîrî      İnsanı anlamak ve anlatmak dünyanın en müşkül işi olsa gerek. Sadece aklı, iradesi ve hukuku üzerinden yapılan tarifler onu ifade etmeye yeterli olmamaktadır. Tahdit etmek ya da temel özelliklerini serdetmek onu sadece bir yönünden ele vermektedir. Fakat geri kalanı? İnsan yalnızca düşünen mi ya da istenci olan mı veyahut hukuku olan? Bu ibareler onu anlamamız için, belki bir tanım yapmamız için tadat edilen birkaç benzer sözcüktür. Kanımızca yeterli olmayan bu ifadeler elan bulunduğumuz çağın en derin problemlerinin merkez noktasını oluşturmaktadır. Zira vakıa, insanı salt bu ifadelerin içerisine sıkıştırmaktan kaynaklanmaktadır. Onu anlatırken yaptığımız bu vahim hata günümüzün bütün çirkinliğiyle doğrudan bir merbutiyete müstenittir. İnsanı tümce içine almak, onu harflerin gölgelerine emânet etmek, satırlara dökmek tahmin edildiği kadar basit ve önemsiz değildir. Ni...

Sûrette nazar eyler isen sen ile ben var Ammâ ki hakîkatte ne sen var ne ben var Ziya Paşa        Yalnız İslam bilim tarihi içerisinde olmayıp tüm insanlık serüveni dahilinde hem fenni ilimler hem de sosyal ilimler aracılığıyla daima “hakikat” araya-gelinmiştir. Binaenaleyh kimi zaman kişinin kendisi ile var-olan ontik/fıtri bağını ve/veya çevresi ile oluşan toplumsal varoluşunu zehaba sürükleyecek raddelere getiren işbu “sorgulama” ya da daha basit bir ameliye ile anılırsa “fikir teatisinde bulunma” insan namına en mühim mülahazalardan birisini oluşturmaktadır. Kendisini idrak eden “ben” olarak enaniyet/ego/müdrik, bu sorgulamanın en temel mihenk taşlarından birisini oluşturmakta ve başta, öz olarak sözün taşıdığı mananın değer ve anlamına binaen konuyu kendi nezdinde tebellür ettirmektedir. Fakat sanıldığının aksine benlik (kendilik bilinci) tüm numen ve fenomenlere rağmen istizah beklemektedir. Zira dermeyan edilen her ifade bile onun ne-olduğuna ilişkin v...

  “o zaman vecd ile bin secde eder varsa taşım”      Hem kendi öz bulunuşu hem de kendisinin mahalli/lokal/yerel bulunuşu açısından yani hem özne olarak hem de ne(i)s(e)ne olarak insanın gayeliliği(teleoloji) ve bu gayeliğindeki etik yörüngeleri(etiyoloji) insan için Hz. Süleyman (a.s) kıssasında karıncayı, Hz. İbrahim (a.s) kıssasında güvercini misal vermektedir. Dünya da kapladığı kendi öz-direnci ve kütlesi ile beraber insan, yaşamını mevcudat içerisinde tüm halâ ve melâ kuşakları arasında geçirmektedir. Her şeyin zıddı ile kaim olduğu ve adetullah/sünnetullah dediğimiz sebepler dairesinin mantık çizelgesinde ilerlendiği işbu yaşam süreci, yokluk ve varlıklarla anlam kazanabilecektir. İnsan denen ve eşref ile esfel arasında olan bu canlı; edindiği teklif, verdiği tepki ve eylediği ameller neticesinde ancak kendisi ile kendine kazandırdığı mana ölçüsünde manen değer kesp edecektir. İşte bu hayat dediğimiz sergüzeşt içerisinde âdemoğlu kendisine sunulan iç ve dış ...

  Saniyen tevbe k’odur canib-i Mevla'ya rücu Eyleyüp cümle ma'asiyi özünden zayi        Elest bezminde edindiği özgürlük ile külfet bulan insan, hayat macerasına, kendisine sunulan yollardan/tercihlerden bazılarını seçerek bazılarından vazgeçerek kurduğu yaşamı [1] ile devam eder. Kimi zaman düşüş ve yükseliş kimi zaman gel-git ve kimi zaman da sağ-sol yaparak çağımızın getirdiği tüm engin ve içgin ilgi ve bilgilerle sergüzeştini yaşamında kendisi kurgular. Çevre ve yaratılış/hilkat ile kendisinde bir şuur/bilinç hali olarak bulduğu genetik ve mimetik kodları ile kişi, içinde/etrafında, var-olduğu durumu yine kendi benliğinde hakikatini aktüelleştirmeye ve kendisine bahşedilen programlama/ emr aracılığı ile uygulamaya müteallik olarak ömrünü kurar. Bunun akabinde inşa ettiği her bir kurgusu onun için akıbetinde/ahirinde hesaba rast gelecek ve bütün söz, tavır ve davranışlarından mahkemeye tutulacaktır. Bunu her dini yapının/izimin düşünce çerçevesinde g...